Wykład Tomasza Wiśniewskiego pt. „W stulecie niepodległości w Toruniu” zgromadził w sali toruńskiego Stowarzyszenia grono osób zainteresowanych aspektami historii związanymi z włączeniem Torunia do niepodległej Polski w latach 1918-1920.
W spotkaniu wzięło udział grono znamienitych gości. Oprócz przewodniczącego Oddziału Okręgowego Piotra Hoffmanna oraz przewodniczącego Oddziału w Toruniu Jana Bieska wśród gości znaleźli się również byli radni miasta Torunia, a zarazem członkowie Stowarzyszenia – Zbigniew Ernest oraz Aleksander Rojewski.
Tomasz Wiśniewski w wystąpieniu starał się odpowiedzieć na pytanie: Skąd pochodziła determinacja miejscowych Polaków, którzy w 1919 r. stanowili tylko 37,5% populacji miasta, aby pruski Thorn stał się polskim Toruniem? Oprócz korzystnej sytuacji międzynarodowej wpływ na to miała również postawa lokalnej ludności. Gwałtowny rozwój środowisk patriotycznych wyrażał się powstaniem licznych organizacji kulturalnych, muzycznych oraz naukowych, z których należy wymienić Towarzystwo Naukowe Toruńskie, Towarzystwo Czytelni Ludowych czy Towarzystwo Śpiewacze „Lutnia”. Ważnym elementem toruńskiej walki o polskość była działalność „Gazety Toruńskiej”, która swoim zasięgiem wykraczała poza samo miasto.
Wobec wydarzeń z listopada 1918 r. miejscowi działacze polscy przyjęli aktywną postawę, tworząc 17 listopada 1918 r. Polską Radę Ludową z adwokatem Władysławem Szumanem na czele, która skonsolidowała działające w mieście organizacje polskie. Konspiracja o charakterze wojskowym, reprezentowana przez tajną Organizację Wojskową Pomorza planowała zbrojnie przejąć miasto już 18 listopada 1918 r. jednak wobec braku szans powodzenia, wycofano się z tego zamiaru.
Konspiratorzy, którzy najczęściej byli polskimi żołnierzami walczącymi w armii pruskiej skupili się na dalszym szkoleniu oraz po wybuchu powstania wielkopolskiego 27 grudnia 1918 r. na udzielaniu pomocy walczącym. Dopiero podpisany 28 czerwca 1919 r. traktat wersalski zobowiązywał Prusy do oddania wskrzeszonej w 1918 r., jeszcze w niepełnym wymiarze Polsce m.in. Pomorza. 18 stycznia 1920 r. po opuszczeniu miasta przez Niemców na dworzec miejski wjechały pociągi pancerne „Wilk” i „Boruta”, a od strony Inowrocławia wkroczyła dowodzona przez płk Stanisława Skrzyńskiego Dywizja Pomorska. Kulminacyjny akt symbolicznego przekazania miasta przez niemieckiego burmistrza Arnolda Hasse polskiemu komisarycznemu prezydentowi, Ottonowi Steinbornowi miał miejsce w ratuszu staromiejskim. Główne uroczystości powrotu Torunia do Polski odbyły się 21 stycznia 1920 r., kiedy to do miasta przybył dowódca Frontu Pomorskiego, gen. Józef Haller. Powitanie generała ponownie miało miejsce na dworcu miejskim, a dalsze uroczystości odbyły się na Rynku Staromiejskim, gdzie ks. Józef Wysiński, proboszcz parafii NMP odprawił uroczystą mszę polową, w trakcie której wygłosił patriotyczne kazanie oraz odczytał orędzie bpa kujawsko-kaliskiego Stanisława Zdzitowieckiego.
Każdy z uczestników spotkania otrzymał folder, w którym ujęto najważniejsze informacje dotyczące powrotu Torunia do ojczyzny. Dodatkowo uczestnicy mieli możliwość zapoznania się z okolicznościową wystawą „Dumni z Polski” wykonaną przez Regionalny Ośrodek Debaty Międzynarodowej w Toruniu, która prezentuje sylwetki osób szczególnie zasłużonych dla odzyskania niepodległości.
Wykład jest częścią projektu współfinansowanego przez Urząd Miasta Torunia „O stuleciu niepodległości” w ramach którego w listopadzie odbędzie się również koncert pieśni patriotycznej w wykonaniu znanego toruńskiego barda Jacka Beszczyńskiego.
Szymon Szczęsny, Tomasz Wiśniewski, fot. Damian Fajfer
